Hoofdstuk XII

XII De namen Werenfried en Wervershoof

Betekenis en relatie

Wanneer we bij de deskundigen op het gebied van voor- en geslachtsnamen te rade gaan, leren ze ons, dat de naam Werenfried en zijn vele variaties (Warnfried, Varinfrid, Wervel enz.) uit twee oud-germaanse woordstammen is samengesteld, namelijk uit “WAR” en “FRED”. De eerste heeft de betekenis van “bewaren, bewaken, beschermen, verdedigen, waarborgen”; en de tweede van “vrede” in de zin van “bescherming, veiligheid, zekerheid”. De naam Werenfried kan dus ongeveer betekenen: “bewaarder van de toestand van vrede”.
Sint Werenfried is een historische persoon, hij behoorde tot de twaalf benedictijnen, die ongeveer in het jaar 690 onder leiding van Sint Willibrord vanuit engelse en ierse kloosters naar onze streken kwamen.
Het gebied waar ze met hun werk konden beginnen, was niet zo groot.
Het friese gebied van de teruggeslagen koning Radboud stond uiteraard weinig open voor de zo sterk door de franken gesteunde prediking. En verder waren er de zeeuwse eilanden, de omgeving van de Rijn- en Maasmondingen en de duinstreek ten noorden daarvan. Zo staat het vast, dat Willibrord kerkjes stichtte in Petten, Heiloo, Velzen, Oegstgeest, Vlaardingen en op Walcheren, en dat Adelbert dat deed in Egmond.
Het is daarom helemaal niet vreemd, dat er een traditie is, volgens welke Werenfried in het westfriese gebied van Radboud een poging heeft gewaagd om te missioneren.
Er zijn echter geen documenten en monumenten uit die tijd, welke aan de vakgeleerden in de historie een wetenschappelijk houvast geven.
Toch is er blijkbaar een overlevering geweest, waarvan wij de eerste schriftelijke neerslag pas 800 jaar later vinden, nl. 1560 in de Egmond-Kronijck van de monnik Antonius v.d. Hove (Hovaeus), die schrijft: “ende niet ver van Medemblick heeft een heijligh priester, genaemt Werenfridus, zijn woonplaats genomen”.
Maar de vakgeleerden, dr. Lampen, dr. Post, Noordeloos enz. vinden dit getuigenis te laat en te zwak om met zekerheid te kunnen zeggen, dat Werenfried in Wervershoof is geweest. Hierdoor is het verzoek van burgemeester Raat in 1952 om de beeltenis van Werenfried in het gemeentewapen op te nemen door de Hoge Raad van adel, helaas, afgewezen en blijft Wervershoof met de drie wortelen in zijn wapen zitten!
Maar er is niets tegen om toch waarde te hechten aan de eeuwenlange mondelinge traditie.
Werenfried is hier waarschijnlijk maar kort geweest, wellicht omdat het hier in de buurt van Radboud toch te onveilig was en Willibrord hem liever in de Betuwe inzette rond Elst en Westervoort, waar hij ook gestorven is. Deze plaatsen kunnen veel sterkere argumenten voor zijn verblijf aldaar aanvoeren. Grondonderzoek heeft aangetoond, dat hij daar in 726 een kerkje heeft gebouwd op de plek waar de romeinen in de eerste eeuw eerst een kleine daarna een grote heidense tempel hebben gebouwd. Bij de restauratie van deze kerk (nu Ned. Herv.) in 1946 hebben de oude fundamenten dit alles duidelijk gemaakt. Het is jammer, dat in Wervershoof zulk een keihard bewijs voor Werenfrieds verblijf niet te vinden is en wij het maar moeten doen met een mondelinge traditie en een laat schriftelijk getuigenis. Dit is evenwel geen beletsel om deze geloofverkondiger als onze beschermheilige te blijven vereren, zoals onze voorouders.
Wat is de verklaring van de naam “Wervershoof”? In deze naam vinden we de tweede bovengenoemde germaanse oer-woorden terug “WAR” (d.i. bewaren) en “FRED” of “FERD” (d.i. vrede) dus: “bewaarder van de vrede”. Geen wonder, dat zij, die waarde hechten aan de mondelinge traditie, als naamsverklaring van ons dorp geven: “hoeve, hof, verblijfplaats van Werenfried, de bewaarder van de vrede.”
Anderen, die niet tevreden zijn met het historisch bewijsmateriaal, komen met de volgende verklaringen voor de dag, waarvan de derde toch weer verband houdt met de verklaring: “bewaarder van de vrede”.
1. de plaats, hof, hoeve, waar de Westfriezen hun “werf” d.i. hun verkiezing hielden.
2. de plaats, de werf waar de baljuw (bestuurder van het gewest) rechtspraak hield.
3. “Waerfaert” was de naam van een invloedrijk grondbezitter, die hier veel rechten bezat. In deze richting wijst een officieel document uit 1601 waarin staat, dat Jan I graaf van Egmond ’n kind verwekte bij “Josina, Heere Waarferts dogter, op te Hoeve aan Dijk tussen de stede Enkhuijsen ende de stede Medenblick in het jaar onses lief Heeren 1483”.
Maar zo zou men kunnen vragen, heette deze man misschien “Waarfert”, omdat in deze omgeving de mondelinge traditie leefde, dat Werenfried hier gewoond had?

J.K.

Ga terug naar 100 jaar Werenfriduskerk >